Topraklama
Elektrik şebekelerinin en önemli güvenlik unsuru olan topraklama alt yapısı layık olduğu önemi son yıllarda edinmeye başlamıştır. Çoğu zaman fark etmesek de hayatımızın merkezinde önemli bir yeri olan elektriğin, önlemsiz olarak kullanılmaya devam edilmesi halinde insan güvenliğine büyük bir tehdit olduğunu söylemek yanlış olmaz. Elektrik, hayatımız için büyük kolaylıkları beraberinde getirdiği gibi günümüz şartlarında hemen hemen her alanda işlerin yürümesinde vazgeçilmez enerji kaynaklarının başında gelmektedir. Güvenli bir şekilde yalıtımı sağlanan ve kullanıma sunulan elektrik enerjisi, ihtiyaçların giderilmesi ve enerjiye ihtiyaç duyan tüm cihazların güvenle çalışmasında vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Buna rağmen özellikle topraklama önlemleri alınmamış ve güvenliğe tehdit oluşturan bir yapıda bulunan elektrik tesisatları, bir anda insan hayatını tehdit eden unsurlar haline gelebilmektedir.
Topraklama Ölçümü: Bilindiği üzere topraklama; elektrikli araçların (jeneratör, transformatör, motor, aydınlatma direği, buzdolabı, çamaşır makinesi vb.) aktif olmayan yani gerilim altında yük taşımayan metal kısımlarının bir iletken vasıtasıyla toprakla birleştirilmesi işlemidir. Buna göre topraklama ölçümü ise; insan hayatı için risk oluşturabilecek elektrikli araç ve gereçlerin, bina ve işletmelerin EMO (Elektrik Mühendisleri Odası), TSE ve uluslararası kuruluşlar tarafından belirlenen standartlara uygunluğunun kontrol edilmesini sağlayan teknik işlemler bütünüdür.
Topraklama Raporu: Elektrik Tesisleri Topraklamalar Yönetmeliği’nin EK-P maddesi gereğince elektrik tesislerinde yapılacak olan ölçümleri, raporlamaları ve uygunlu değerlendirme işlemleri sadece EMO üyesi olan Elektrik, Elektrik-Elektronik ve Elektronik mühendisleri tarafından yapılabilir. Bu ölçümlerin yapılabilmesi için kuruluşların, yukarıdaki alanlarda “mühendis” ünvanına ve yetki belgesine sahip personel bulundurması şartı vardır.
KOZA ENERJİ olarak topraklama ölçümü ve topraklama raporu işlemlerinde gerekli yeterlilik belgelerine sahip mühendislerimiz taleplerinize yönelik bu alanda ihtiyaçlara cevap verebilmektedir. Ayrıca buna ek olarak;
– Yüksek gerilim işletme sorumluluğu,
– Tesis, fabrika topraklama ölçümü,
– Bina topraklama ölçümü,
– Paratoner topraklama ölçümü,
– Temel topraklama ölçümü,
– Zemin, ekipman, makine topraklama ölçümü,
– Elektrik iç tesisat muayene raporu
hizmetleri de yine firmamız tarafından verilebilmektedir. Topraklama ölçümü ve topraklama raporu veren firmaların yukarıda belirttiğimiz yetki belgelerine sahip olmaları şattır. Bu sebeple hizmet öncesi firmanın yetki belgesini mutlaka sorgulayınız.
Topraklama Ölçümü Tesislerinde Ölçme ve Denetleme
Topraklama ölçümü ve topraklama raporu oluşturulması esnasında yapılacak işlemler yönetmelik madde 10-a ‘da açıklandığı üzere aşağıdaki gibidir. Bu işlemler periyodik olarak kontrol edilmektedir.
– Gözle muayene,
– Koruma iletkenlerinin ana ve tamamlayıcı potansiyel dengeleme iletkenleri bağlantılarının sürekliliğinin ölçülmesi ve denetlenmesi,
– Elektrik tesisinin yalıtım direncinin ölçülmesi ve denetlenmesi,
– Toprak özdirencinin ölçülmesi,
– Topraklama direncinin ölçülmesi,
– Beslemenin otomatik kesilip kesilmediğinin denetlenmesi,
– Çevrim empedansının kontrolü,
– Hata akımı koruma düzeninin kontrolü
– Şeklinde sıralanmaktadır. Yetkili mühendis tarafından yapılacak olan işlemler esnasında yönetmelik ek-p de verilen şekilde formların kullanılması önerilmektedir. Ayrıca yine aynı ekte kontrol periyotlarına da değinilmiştir.
Topraklama Ölçümü ve Topraklama Raporu Periyotları
Yukarıda belirtmiş olduğumuz periyotlar, çeşitli topraklama tesislerinin işletme dönemi içerisinde muayene işlemleri, ölçme ve denetleme işlemlerine ilişkin tavsiye edilen periyotlar şu şekildedir:
Elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesisleri için 2 yıl,
Enerji nakil ve dağıtım hatları için 5 yıl,
Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri için:
Topraklamalara ilişkin dirençlerin, muayene ve ölçülmesi için 1 yıl,
Topraklama tesisleri ile ilgili diğer muayene, ölçme ve kontroller için 2 yıl,
Sabit olmayan tesisler için:
Sabit işletme elemanları için 1 yıl,
Yer değiştirebilen işletme elemanları için 6 ay,
Parlayıcı, patlayıcı tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan iş yerleri ve işlerde alınacak tedbirler hakkında tüzük kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak ortamlarda çalışılan iş yerlerindeki topraklama tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme periyotları 1 yılı aşamaz.
Elektrik tesislerinde aktif olmayan bölümleri, sıfır iletkenleri ve bunlara bağlı bölümlerin, bir elektrot yardımı ile, toprakla iletken bir şekilde birleştirilmesine TOPRAKLAMA denilmektedir.
Elektrik sistemlerinin devamlılığıve insan hayatını güvenceye almak için elektrik sistemlerinde, gerilim altındaki kısımlar yalıtılırlar.
Topraklama, meydana gelebilecek bir hata durumunda, insan hayatını güvenceye almak maksadıyla uygulanacak işlemlerden biridir. Diğer taraftan şebekelerin düzgün çalışmasını sağlamak maksadı ile topraklama işlemine gerek duyulur.
Paratoner
Havadaki elektrik yükünü toprağa aktarmayı amaçlayan araçlara yakalama çubuğu yada paratoner denir. İki bulutun sürtüşmesi, çarpışması veya kendi aralarında elektron boşalması yapmaları sonucu oluşan şiddetli ışık görüntüsüne şimşek denir. Şimşeklerin yıldırıma dönüşebilmesi için bulutların yeryüzüne yakın birşekilde paralel olarak durup, elektron alışverişi yapmaları gerekir. Bu olaydan sonra elektronların izlediği yol şiddetli bir ateş topuna dönüşür ve yıldırım oluşur. Yıldırımdan korunmak için binaların, camilerin ve evlerin gök yüzüne yakın olan yerlerine paratoner adı verilen aletler konulur. Bu aletler kısaca toprağa bağlanmış birer demir çubuktan ibarettir.
Paratonerlerin elektriği toprağa aktarması fizikte yük paylaşımı ile açıklanabilir. Topraklama sayesinde demir iletkene gelen yıldırım etkisiz hale getirilir.
Paratoner, sivri uçlu metal bir çubuk, iletken tel ve metal levhalardan oluşur. İletken levha toprağa gömülür, sivri uçlu metal çubuk binanın en üstüne takılır, metal çubuk iletken telle metal levhaya bağlanır. Yükler sivri uçlarda toplandığından dolayı, bulutla yer arasındaki yük akışı yıldırımsavar (paratoner) ile bulut arasında olur. Cami minarelerinin ve yüksek binaların üstünde paratoner bulunur.